In deel 53 van zijn reeks De Netwerkmaatschappij behandelt Roeland Smeets de eerste vijf verhalen uit het boek AI 2041: Ten Visions for our Future. Veel van de boeken en artikelen over technologie die nu verschijnen gaan vooral over het nu. Daarom alleen al is het boek dat hieronder besproken wordt verfrissend, want het gaat om een – goed onderbouwde – visie op de toekomst. Namelijk die van om en nabij 2041.

Onderwerp van deze blog is het boek AI 2041: Ten Visions for our Future. Het is geschreven door een AI-deskundige (Kai-Fu Lee) en een sciencefictionschrijver (Chen Qiufan). In tien goed geschreven verhalen komen begrippen aan de orde die Lee even later verder omschrijft. Ik heb dit boek uitgekozen om over te schrijven omdat de kritieken in de VS erg lovend waren en ik hou van de combinatie van fictie en non-fictie. In dit verslag komen de eerste vijf verhalen aan de orde, de overige vijf houden jullie van me tegoed.

Illustratie: Roeland Smeets Illustratie: Roeland Smeets

India

Een gezin in India gaat in op de aanbieding van een levensverzekeraar. Een gevolg is dat Ganes Insurances diep ingrijpt in het dagelijkse leven van het gezin want er liggen allerlei gezondheidsrisico’s op de loer en die moeten vermeden worden. Anders moet het gezin bijbetalen.

Mensen hebben een uniek vermogen om te putten uit ervaring, abstracte concepten en gezond verstand om beslissingen te nemen.

Het verhaal geeft Lee de gelegenheid om uit te leggen hoe deep learning (DL) werkt. DL kan op bijna elk domein worden toegepast voor herkenning, voorspelling, classificatie, besluitvorming of synthese. Neem verzekeringen. Het belangrijkste voorbeeld in dit verhaal; de DL-omgeving die de verzekerings-apps van Ganesh aandrijft is getraind om de waarschijnlijkheid te bepalen dat elke verzekerde ernstige gezondheidsproblemen kan ontwikkelen en bepaalt de vastgestelde premies dienovereenkomstig. De zwakte van een programma als DL is dat het zich niet kan inleven als de dochter des huizes zich op het pad der liefde gaat begeven.

Als computerkracht de drijvende kracht is achter DL, zijn data de grondstof die vooral recentelijk in grote hoeveelheden beschikbaar is gekomen. Mensen hebben een uniek vermogen om te putten uit ervaring, abstracte concepten en gezond verstand om beslissingen te nemen. Goed aan dit boek is dat dit steeds belicht wordt.

Nigeria

Dit verhaal speelt zich af in een toekomstige wereld die gekenmerkt wordt door ongekende hightech kat-en-muisspelletjes tussen oplichters en hun ontmaskeraars, en tussen verdedigers en indringers.

Met beeldmanipulatie hebben we nu al vaak te maken. Maar in dit verhaal blijken de mogelijkheden van deze techniek onuitputtelijk. Het gaat niet alleen over deepfakes, maar ook over Generatieve aanvalsnetwerken. Oftewel GAN’s.

Een GAN is een ‘Generative Adversarial Network,’ een verzameling netwerken gebaseerd op Deep Learning-technologie. Het bestaat uit twee netwerken. Eén om de boel te verdraaien, en te vervalsen en een om te onderzoeken of de vervalsing door de mand kan vallen. Deze twee processen blijven op elkaar inwerken totdat nep en echt – volgens die GAN dan – niet meer van elkaar te onderscheiden zijn.

Korea

Het verhaal ‘Twin Sparrows’ introduceert het idee van persoonlijke AI in het onderwijs. Het gaat om persoonlijke ondersteuners die vooral als mentor dienen voor – in dit geval – een tweeling.

Lee stelt zich de vraag of DL langzamerhand overgaat in Artificial General Intelligence (AGI), en of de mens dan de overgang meemaakt naar de technologische ‘singulariteit’?

Volgens hem zijn er veel uitdagingen waar we nog niet veel vooruitgang mee hebben geboekt of die we zelfs nog niet begrijpen. Zoals hoe we creativiteit, strategisch denken, tegenfeitelijk denken, emoties en bewustzijn kunnen modelleren. Voor deze uitdagingen zijn waarschijnlijk nog veel meer doorbraken nodig, zoals die van DL.

‘Wat belangrijk is, is dat we nuttige toepassingen ontwikkelen die geschikt zijn voor AI en zoeken naar een symbiose tussen mens en AI, in plaats van geobsedeerd te zijn over de vraag of- en wanneer Deep Learning AGI zal worden’, stelt Lee. ‘Ik beschouw de obsessie met AGI als een narcistische menselijke neiging om onszelf als de gouden standaard te zien.’

China

Dit verhaal speelt zich af tijdens de nasleep van Covidpandemie. Chen-Nan, de vrouwelijke hoofdpersoon in dit verhaal, heeft haar leven tijdens de strikte lockdown gewoon voortgezet.

Zij speelde vaak spellen op de computer. Tijdens zo’n spelletje ‘Techno Shaman’ kwam ze, als (een) konijn , vast te zitten in een hol. Normaal gesproken zou zij ter plekke ‘gestorven’ zijn. Maar Garcia kwam toevallig langs en ontfermde zich over haar. Sindsdien noemen zij het een ‘Dead-end loop’ als ze liefde bedoelen. Want ja, sindsdien hebben ze een relatie.

Een belangrijke les die ze had geleerd van de digitale spelletjes die ze speelde was om weg te blijven van alles wat algoritmes kunnen manipuleren.

In werkelijkheid zit Chen Nan nog steeds vast in een dead-end loop van de pandemie. Ze gaat steeds minder naar buiten en gaat niet in op het verzoek van Garcia om elkaar te ontmoeten. Maar Garcia houdt het niet meer en neemt het vliegtuig naar Shanghai en daar komt hij in een covid-opvang terecht want in Sao Paulo, waar hij vandaan komt, gelden andere regels. Om een lang verhaal kort te maken, het is heel spannend allemaal en ik verklap niet hoe het eindigt.

Mooi vond ik het om te zien hoe een liefde online kan ontstaan en verder in de werkelijkheid doorgroeit, een mooi, al bekend verschijnsel ook bij ons.

Een belangrijke les die ze had geleerd van de digitale spelletjes die ze speelde was om weg te blijven van alles wat algoritmes kunnen manipuleren en alleen te vertrouwen op haar eigen fysieke lichaam en intuïtie.

Ondertussen vertelt dit verhaal ook over de grondige veranderingen die de medische zorg heeft ondergaan. Diagnoses kunnen veel makkelijker door AI worden gesteld want dat heeft ervaringen in de hele wereld als vergelijkingsmateriaal en ondertussen hebben artsen meer tijd voor de menselijke kanten van zorg.

Over robotica staat op pagina 160 van AI 2041, ten visions for our future een citaat dat ik graag met jullie deel: ‘In de robotica moeten menselijke vermogens op het gebied van visie, beweging en manipulatie nauwkeurig kunnen worden nagebootst. En robotmachines moeten niet alleen geautomatiseerd maar ook autonoom zijn, wat inhoudt dat we de besluitvorming overdragen aan robots die kunnen plannen, feedback verzamelen en zich aanpassen of improviseren op basis van veranderingen in de omgeving.’

Een voorbeeld geeft Lee hier ook van. In China zijn nu verplaatsbare biologielabs actief waarin robots non-stop en heel precies hun werk verrichten, wat de aanwezige wetenschappers extra tijd geeft. Wat robots nog meer aankunnen: in hotels kunnen ze bagage en wasgoed aannemen en schoonmaken. In huishoudens kunnen ze niet alleen meer stofzuigen, maar ook afwassen en koken.

Conclusie

Er zijn nog vijf verhalen te gaan, die komen terug in deel twee, dat jullie binnenkort kunnen verwachten. In de conclusie van dit deel kunnen we al stellen dat het hoog tijd is dat we niet alleen met de verworvenheden van technologie om kunnen gaan, maar ook de beperkingen kunnen zien en – vooral – dat wij als mensen nog steeds een meerwaarde hebben.

Meer lezen:

• De Netwerkmaatschappij, deel 52: Woorden
• De Netwerkmaatschappij deel 51: Middeleeuwse toestanden
• De netwerkmaatschappij, deel 50: Bij en korf
• De Netwerkmaatschappij, deel 49: Over ‘Dit wil je écht niet weten’