Deze week was het weer Safer Internet Day. Google presenteerde samen met het Safer Internet Centre Nederland en Bureau Jeugd & Media het nieuw ontwikkelde lessenpakket De InternetHelden. Gefeliciteerd Justine en Marjolijn! Microsoft presenteerde op haar beurt de resultaten van het jaarlijkse digitale fatsoensonderzoek. Nederland was daarin dit jaar voor het eerst opgenomen. We kwamen met stip binnen op #2, achter het Verenigd Koninkrijk, waar de mensen zich online het hoffelijkst gedragen.
De InternetHelden omarmt de vijf gedragsregels van Googles Be Internet Awesome: denk na wat je deelt; trap niet in nepnieuws; bescherm je privacy; doe eens lief; en trek aan de bel als je in de problemen komt. De vijf van Google komen redelijk overeen met de vier van Microsofts Digital Civility Challenge: doe eens lief; respecteer verschillen; denk na wat je deelt; en durf achter jezelf te staan.
Begin bij jezelf?
Afbeelding: Dadara (www.dadara.nl)
Wat deze twee initiatieven om van het internet ‘a better and safer place’ te maken gemeen hebben, is dat ze zich volledig op de gebruikers richten. De betere internetwereld kan tot stand komen door de netiquette van individuele internetgebruikers te verbeteren. Voor zover we de rol van dader hebben, moeten we leren minder onaardig te doen. Als slachtoffer moeten we minder naïef leren zijn. Verbeter het internet – begin bij jezelf.
De grote bedrijven blijven zo zelf mooi buiten schot.
In zijn bestseller You are not a gadget (2010) beschrijft Jaron Lanier zijn teleurstelling over de ontwikkeling van het internet. Het internet kan zeker ‘a better place’ worden gelooft Lanier, maar niet zolang de basis van het internet kapitalistisch is. De Duitse filosoof Jürgen Habermas heeft het in zijn werk over ‘de kolonisering van de leefwereld’. Winst maken is een prima principe, maar wel alleen in het economische domein. De leefwereld – onze binnenwereld en onze interpersoonlijke relaties – moet daar vrij van blijven. Daar zou de leidende waarde geluk moeten zijn. Maar de winst sluipt onze huiskamers, huwelijken, parken en pleinen binnen – waardoor onze leefwereld langzaam maar zeker afbrokkelt. Hetzelfde gebeurt met het internet. Dit zou de ultieme plek kunnen zijn voor verbroedering, verlichting, zingeving en geluk. Maar het lukt ons gebruikers maar moeizaam die te bereiken, omdat we dit alleen maar kunnen doen via media die gemaakt zijn door bedrijven die andere idealen hebben. Of eigenlijk maar één ideaal: winst.
Bliksemafleiders
Nou ben ik geen marxist, en ik geniet van de kapitalistische wereld waarin we leven. Maar dat neemt niet weg dat de initiatieven van Google en Microsoft de schijn wekken bliksemafleiders te zijn. Het verleidde Jeroen de Boer tot een ironische tweet:
In het interview dat ik voor het jubileumboek van Netwerk Mediawijsheid had met Renee Hobbs, maande ze ons mediawijsheidprofessionals om activistischer te worden. We mogen van Hobbs de strijd met de internetindustrie best wat vaker en feller aangaan. Een beter internet begint bij jezelf. Dat kunnen we de opgroeiende generatie best proberen bij te brengen. Maar dan moeten we ze allereerst instrueren in #digitalezelfverdediging tegen de grote techbedrijven, voor wie de belangen van aandeelhouders vaak zwaarder wegen dan het geluk van ons gebruikers.
Reacties 6
Het lessenpakket “De Internet Helden” is gericht op eerste klassen van de middelbare school. De kinderen die die lessen gevolgd hebben, hebben geleerd zich online weerbaarder op te stellen. Daar is niets mis mee, zelfs niet dat het – op zich goede – pakket gefinancierd is door Google.
Het echte probleem is dat jongeren op de middelbare school niet leren wat het effect van macro digitale ontwikkelingen op onze samenleving is, dat er monsters als Google en Facebook gecreëerd zijn, die met onze privacy kunnen doen en laten wat ze willen en die wij burgers met democratische middelen totaal niet meer in de hand hebben.
Jongeren hebben sociale media leren kennen als een digitale tool waar ze hun bestaande vriendschappen mee kunnen onderhouden en verdiepen. Dat het pakket “Internet Helden” ze een begin van realiteitszin geeft en daarmee behoedt voor grote missers die hen persoonlijke zullen raken, dat is mooi.
Dat het onderwijs via bijvoorbeeld een vak als Maatschappijleer nog steeds niet in staat is om macro-effecten van digitale ontwikkelingen te beschrijven……. dat is gewoon slecht.
Bij geschiedenis / Maatschappijleer zou iets als “De digitale Revolutie” een onderwerp moeten zijn als de Tweede Wereldoorlog, dan zouden jongeren gaan inzien dat die revolutie onderdeel is van onze geschiedenis; een onderdeel dat zij alsnog zouden kunnen vormgeven; al wordt dat laatste steeds moeilijker..
“Jongeren hebben sociale media leren kennen als een digitale tool waar ze hun bestaande vriendschappen mee kunnen onderhouden en verdiepen. Dat het pakket “Internet Helden” ze een begin van realiteitszin geeft en daarmee behoedt voor grote missers die hen persoonlijke zullen raken, dat is mooi.”
Maar wordt met dit pakket echt ‘een begin van realiteitszin’ gegeven wanneer het beginsel van ongevraagde dataverzameling niet benoemd wordt? In InternetHelden, wat overigens echt wel boordevol handige tips zit, wordt de verantwoordelijkheid vrijwel volledig bij de gebruiker gelegd, terwijl schending van digitale privacy, luisterend naar mensen als Zuboff, juist geschonden wordt door het ongevraagd verzamelen van data. Wanneer dat onbesproken blijft wordt de realiteit juist niet onder ogen gezien. Dat Google er in dit geval natuurlijk niet op zit te springen dit wel onderdeel van het pakket te laten zijn begrijp ik vanuit hun optiek prima. Maar wijs vind ik het niet.
Dank voor de mooie toevoeging weer Roeland.
Je noemt in je stuk prominent het thema privacy: “dat er monsters als Google en Facebook gecreëerd zijn, die met onze privacy kunnen doen en laten wat ze willen…”.
Privacy is the least of my concerns. Ik heb denk ik zo’n 200 accounts van Canva tot WeVideo en Adobe tot OneDrive, dus in Californie weten ze echt alles over me. I couldn’t care less.
Waar IK me druk over maak is:
– de Like knop waarmee Facebook alle serieuze thema’s uit het leven heeft weggefilterd
– de perfide verleidingsstrategieen waarmee bedrijven je gratis software laten uitproberen om je, als je het eenmaal gebruikt, $29,99 per maand te gaan laten betalen (onder de meest flagrante boeven is Vimeo, die zich jarenlang profileerde als arty YouTube alternatief, en van de ene op de andere dag 90% van mijn video’s weghaalde toen ik geen $120 per jaar wilde gaan betalen)
– de reductie van de Liefde tot pure oppervlakkigheid door Tinder (wat geef je tieners nou voor signaal als je aantrekkelijkheid reduceert tot filters en de ‘vonk’ vormgeeft als een swipe?!)
– bedrijven die je korting geven voor een positieve review (een vorm van onwenselijke inmenging in democratische besluitvorming waarbij Trumps akkefietjes verbleken)
– de vernietiging van decennia van seksuele bevrijding door Facebooks Victoriaanse beleid (Facebook weigerde bij mij zelfs een advertentie voor een zwerfhonden-cause omdat een van de dames die op de foto met een geadopteerd zwerfhondje poseerde een bloot been had – ze droeg gewoon een short..)
– de McDonaldisering van porno die erotiek reduceert tot verveeld afraffelen van een verplicht nummertje (de beinvloedbare puber moet wel gaan denken dat de volgorde bij iedere vrijpartij is: voorspel overslaan, fellatio ontvangen, coitus overslaan en zo snel mogelijk door naar anale seks)
– de schijnbaar oneindige aanbevelingencarroussel waarmee Netflix verhult dat het feitelijke aanbod heel beperkt, idioot homogeen en volledig gekleurd is (ik gok dat in 79% van de Netflixfilms een moord plaatsvindt). Met een aantal van 8000 biedt Netflix nauwelijks meer titels dan een videotheek voorheen aanbood.
– de paywall van journalistieke sites (ik wil best betalen voor het belangrijke werk van journalisten, maar ik wil zaken ook van alle kanten bekijken – dus dan betaal ik pardoes 34 x E100,- per jaar als ik de NRC, Le Monde, de Volkskrant, De Speld en de New York Times wil lezen)
– Skyscanner die ooit gewoon de goedkoopste vluchten liet zien, maar nu ze het standaardplatform zijn geworden – kennelijk betaald door de vliegmaatschappijen – dure tickets slijt voor goedkope (vroeger heette dit oplichting, maar het online domein blijft ongereguleerd, zeker voor Amerikaanse sites)
– bedrijven die poeslief en berouwvol op kritische berichten op sociale media reageren als je 10.000+ volgers hebt, maar in alle talen zwijgen als je bericht maar door 3 mensen gedeeld wordt
– Google die via Google Shopping alleen maar deals met grote bedrijven sluit, waardoor het winkelaanbod verder McDonaldiseert (Orwell gaat gelijk krijgen: in 2024 dragen we allemaal alleen nog maar kleren van AboutYou)
– Bol.com die gratis verzending aanbiedt als je een 10tje per jaar betaalt, maar die verzending heimelijk in de prijs verrekent (en daar vaak zelfs nog een eurootje bovenop doet: batterijen bij Bol: E14,-; bij de aanbieder direct: E8,- + E3,99 verzending..)
– Twitter die, in een wanhoopspoging meer winst te maken, mij alleen nog maar tweets laat zien van mensen van wie ik gisteren een tweet gedeeld heb
– Facebook die van de ene op de andere dag de optie om paginafans een bericht te sturen uitzet, waardoor onze nonprofitorganisatie nu moet betalen om onze 10.000 zwerfdierenactivisten te bereiken (wat we natuurlijk niet kunnen opbrengen, wat concreet betekent dat Facebook de eigen toch al idioot gevulde portemonnee nog wat bijvult ten koste van zwerfhonden met schurft) (toen gingen we in een groep, maar ook daar heeft Fb de optie om een groepsbericht te sturen uitgezet)
– bedrijven in de creatieve sector, die alleen door bedrijven en instellingen op te brengen bedragen vragen voor hun producten, waardoor wij gewone gebruikers niet dezelfde visuals, video’s en infographics kunnen maken (wat heeft het voor nut jongeren de 21ste eeuwse vaardigheid ‘Creativiteit’ te leren als ze het na afstuderen toch niet kunnen betalen?!) (in multimedia-opleidingen krijgen jongvolwassenen les met Adobe – weet u hoe duur de ‘Adobe Suite’ kost als ze van school zijn? Yes – E726,- per jaar.
– die verschrikkelijke spam in m’n zakelijke inbox (het eerste huwelijksaanzoek uit Nigeria kon ik nog om lachen, maar 4 x per dag een mailtje moeten inspecteren op echtheid.. dat kost me dus 121 uur van m’n leven de komende tien jaar)
Ik kan nog wel een uurtje doorgaan hier, maar het is tijd om een aflevering Peppa Pig te gaan kijken met m’n dreumes. Op Netflix. Zonder reclame. Voor maar E13,99 per maand. Dat dan weer wel.
Dank voor je uitgebreide toelichting, Daniel
Ja ik dacht met de zinsnede: “dat er monsters als Google en Facebook gecreëerd zijn, die met onze privacy kunnen doen en laten wat ze willen…”. wel zo’n beetje alle digitale ellende die ons overkomt bij elkaar geharkt te hebben…. maar nee.. jij komt terecht met een hele waslijst.
Digitale geletterdheid betekent ook je bewust zijn van alle ellende die jij hierboven opsomt en – veel belangrijker – een plan ontwerpen om je te ontdoen van die ellende door technologie wel voor je laten werken. We hebben de komende generatie er wel voor laten opdraaien……. Volgens Robbert Dijkgraaf kunnen we het tij keren door volop in te zetten op het onderwijs (en technologie) https://www.mediawijzer.net/?s=de+stille+kracht&post_type=agenda%2Cx-partner%2Cpost%2Cpage%2Ckennisbank
En Marleen Stikker denkt dat het internet nog gerepareerd kan worden: https://www.singeluitgeverijen.nl/de-geus/boek/het-internet-is-stuk/
Maar alle gekheid op een stokje: alle vrijblijvendheid moet er af als het gaat om Digitale Geletterdheid; het hoort een vaste plek in het onderwijs te hebben in (vrijwel) alle vakken.
Waarom: omdat er nu stappen worden gezet die onze jongeren niet meer ongedaan kunnen maken.
Het is net als bij de discussie over klimaatverandering: de maatregelen die we nu zouden kunnen nemen, kunnen meters schelen in de stijging van de zeespiegel de komende tientallen jaren.
Hear hear!
“Maar alle gekheid op een stokje: alle vrijblijvendheid moet er af als het gaat om Digitale Geletterdheid; het hoort een vaste plek in het onderwijs te hebben in (vrijwel) alle vakken.
Waarom: omdat er nu stappen worden gezet die onze jongeren niet meer ongedaan kunnen maken.
Het is net als bij de discussie over klimaatverandering: de maatregelen die we nu zouden kunnen nemen, kunnen meters schelen in de stijging van de zeespiegel de komende tientallen jaren.”
Hear, hear, Roeland!
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.